Oudenaarde eert Margaretha van Parma

Tot 5 januari 2025 loopt in het stadhuis van Oudenaarde de internationaal opgezette tentoonstelling  ‘Margaretha.  Keizersdochter tussen macht en imago. ’ Het is de eerste keer dat een tentoonstelling gewijd is  aan Margaretha van Parma, dochter van Karel V en dienstmeid Johanna Vander Gheynst.  In zes thema’s toont de expo aan de hand van topstukken uit verschillende Europese musea en intieme bezittingen wie Margaretha van Parma is en het imago dat ze van zichzelf creëert.

Keizersdochter
Margaretha  werd in 1522 geboren in Oudenaarde als (eerste) buitenechtelijk kind van keizer Karel V en Johanna van der Gheynst.  Zij werd gedoopt in de Onze-Lieve-Vrouwekerk te Pamele.  Kort na haar geboorte werd zij naar Brussel gebracht waar zij opgevoed werd onder toezicht van haar tante en doopmeter Margaretha van Oostenrijk.  Op tienjarige leeftijd verhuisde Margaretha naar Italië, waar zij een Italiaanse opvoeding kreeg. Zij huwde twee keer. In 1536 trouwde ze met Alessandro de  Medici die in 1537 vermoord werd en een tweede keer in 1538 met Ottavio Farnese, kleinzoon van Paus Paulus III.  
In 1559 werd Margaretha benoemd als landvoogdes der Nederlanden.  Het waren turbulente tijden door o.a. de 80-jarige oorlog en de Reformatie. Na onenigheid met Filips II legde ze in 1567 haar ambt neer en werd ze opgevolgd door haar zoon Alexander Farnese.  Zij keerde terug naar Italië waar ze in 1586 in Ortona overleed.

Zes thema’s
Margaretha was zowel in de Nederlanden als in Italië  een belangrijke societyfiguur. Daarnaast was ze ook een belangrijk kunstliefhebber en mecenas. Aan de hand van zes thema’s geeft de tentoonstelling een beeld  wie Margaretha was. Een eerste thema toont het leven aan het hof. De  Habsburgse vorsten waren keien in modetrends en vestimentaire elegantie.  Mode was immers een belangrijk element om hun macht uit te stralen.  De expo toont hoe de Habsburgse vrouwen aan de hand van luxekleren, schitterende juwelen en kostbare accessoires hun status etaleerden.  Ook de vrijetijdsbesteding staat in dat teken: muziek, dansen, feesten, tafelen,… het mag wat kosten. En ook de (valken)jachtpartijen, zowel voor mannen als voor vrouwen, gaan telkens gepaard met veel pracht en praal.
Eén van de belangrijkste gebeurtenissen in Margaretha’s leven is het huwelijk van haar zoon met de Portugese infante Maria. Het feest duurt 10 maanden, eerst aan het hof in Lissabon en daarna in Brussel. Een gedetailleerd beeld van de hofcultuur ziet de bezoeker in ‘het Album van Brussel waarvan 7 van de 13 bladen getoond worden. Ook de religieus, politiek en economisch turbulente tijden komen aan bod in de vele schilderijen uit de kunstcollectie van Margaretha. Uit de kleine en grote portretten die ze van zich liet maken, blijkt dat ze zich als Habsburgse prinses en landvoogdes der Nederlanden een krachtig imago aanmeet.

een royaal buffet

Topstukken
De expo ‘Margaretha, keizersdochter tussen macht en imago’ dompelt de bezoeker onder in de kunst en cultuur van de 16e eeuw, een kanteltijd in onze geschiedenis.
Het Museum Oudenaarde (MOU) brengt voor het eerst in 500 jaar Margaretha’s bekendste portretten, haar grote kunstopdrachten en persoonlijke, intieme bezittingen samen.  Deze objecten komen uit verschillende internationale musea en collecties.  Zo is een van de portretten van Margaretha van Parma, het campagnebeeld van deze expo, van de Britse Royal Collection Trust. Dit meesterwerk hangt momenteel in Buckingham Palace.  MOU is ook trots dat ze 7 van de 13 bladen van het Album van Brussel uit de collectie van de Universiteitsbibliotheek van Warschau, kunnen tonen. Een ander topstuk is het glas-in-loodraam ‘Het Hertoginnenglas’ uit de Sint-Janskerk te Gouda dat het schenkersportret van Margaretha van Parma voorstelt.  Daarnaast toont de expo ook unieke stukken en schilderijen uit het Louvre, het Rijksmuseum in Amsterdam, uit verschillende Italiaanse musea, uit The British Museum en heel wat andere topmusea.

‘Het Hertoginneglas’ uit de Sint-Janskerk te Gouda

Catalogus
Als aanvulling op de tentoonstelling schreef dr. Katrien Lichtert samen met vijftien internationale experts een boek in opdracht van de stad Oudenaarde.  Dit boek is het eerste naslagwerk dat Margaretha van Parma volledig in de schijnwerpers zet en is een onmisbaar werk voor iedereen die geïnteresseerd is in deze periode.  In het boek wordt het leven van Margaretha uitgeklaard met zowel tekst als vele mooie afbeeldingen. Het is een eerbetoon aan een vrouw die in haar tijd vooropliep.
Het boek ‘Margaretha van Parma. Keizersdochter tussen macht en imago’ is verkrijgbaar in de museumshop en online via hannibalbooks.be, zowel in het Nederlands als in het Engels. De Nederlandstalige editie kost 45 euro, de Engelstalige editie kost 49,50 euro.

Praktisch:
De tentoonstelling ‘Margaretha. Keizersdochter tussen macht en imago’ loopt nog tot en met 5 januari 2025 in het MOU, Stadhuis Markt 1 te 9700 Oudenaarde.
Info: www.margarethavanparma.be.

Header: Portret Margaretha – Royal Collection Trust / © His Majesty King Charles III 2024