‘Vergeten fronten’ zijn geen zeldzaamheid in de oorlogsgeschiedenis. Het front tussen Armentières en Arras is er zo een. De grote veldslagen die tijdens WOI in de streek van Ieper plaats vonden, overschaduwden de kleinere aanvallen in Nord-Pas de Calais die desondanks  enorm veel slachtoffers eisten.  Wij maakten een tocht langs de herdenkingsplaatsen van het  ‘Vergeten Front’…

Mademoiselle from Armentières
Armentières was een industriestad die tijdens de oorlog gedurende korte tijd bezet werd door de Duitsers maar heroverd werd door de Britten. Tegen het einde van de oorlog werd de stad zo goed als volledig vernield en nadien heropgebouwd in Vlaamse renaissancestijl. Maar muziek verzacht de zeden, zeker in oorlogstijd.  In het huidige hotel des Arcades aan de rue de la Gare nummer 7 ontstond het lied ‘Mademoiselle from Armentières’ dat door Line Renaud gezongen werd en een oorlogshit werd in de loopgraven.  Het Hotel des Arcades is gesloten maar in Ciné Lumières in dezelfde straat werd een ‘musée vivant’ nagebouwd met het authentiek interieur van het estaminet. Je kan er de sfeer ten tijde van de Britse inkwartiering opsnuiven en als je langs de achtertuin naar buiten gaat, kom je in ‘de hel van de loopgraven’.

Fromelles, ‘From Hell’
De Slag bij Fromelles in 1916 is een van de zwartste oorlogsbladzijden voor het Brits Gemenebest dat Groot-Brittannië en zijn koloniën omvatte.  De koloniën beschouwden het als een plicht en een eer om hun moederland te helpen. Sommige soldaten hadden er zelfs een leugentje om bestwil voor over en deden zich zowel ouder als jonger voor om toch naar het front te mogen gaan.  Door een slechte planning en strategieën vielen  in Fromelles 5.000 Australische en 1.500 Britse soldaten. De meeste gesneuvelde soldaten werden door Duitse soldaten in massagraven begraven. In 2007 werd in het gehucht Le Bois des Faisans een ‘vergeten graf’  teruggevonden. Na DNA-onderzoek konden 50% van de vermisten geïdentificeerd worden. De stoffelijke resten werden in 2010 herbegraven op een nieuwe begraafplaats van de Commonwealth War Graves Commission in Fromelles.  Begin juli 2014 opende naast deze begraafplaats het Musée de la Bataille de Fromelles dat ook het vertrekpunt is voor een wandeling in de voetsporen van de Australische soldaten.

Arras en de Wellingtongroeve
Arras heeft momenteel veel historische bezienswaardigheden, waaronder de prachtige barokke pleinen Place des Héros en Grand’ Place  met 155 façades opgetrokken in Vlaamse barokstijl en een belfort dat op de Unesco Werelderfgoedlijst staat.  De oorlogsgeschiedenis van Arras speelt zich af in de ‘Boves’, een netwerk van ondergrondse gangen die tijdens de oorlogen gebruikt werden als schuilplaats. Het idee kwam van de Britten die in november 1916 hun lente-offensief van 1917 voorbereidden. Zij lieten de Nieuw-Zeelandse tunnelbouwers een netwerk van ondergrondse kazernes ontginnen om zo een onderkomen te bieden aan 24.000 soldaten. De steengroeve werd door de Nieuw- Zeelandse gravers Wellington gedoopt. De duizenden soldaten die 20 meter onder de grond gestationeerd waren, bevonden zich op amper een paar meter van de frontlinie. Op 9 april 1917om 5u30 in de ochtend stortten ze zich op het slagveld voor en verrassingsaanval tegen de Duitse stellingen.

De Duitse begraafplaats Maison Blanche
Tijdens de gevechten vielen niet enkel Franse en Britse maar ook Duitse soldaten. Maison Blanche in Neuville Saint Vaast  is de grootste Duitse militaire begraafplaats in Frankrijk. Het merendeel van de 44.833 gesneuvelden , waarvan 8040 niet geïdentificeerd, viel tijdens zware gevechten op de hoogtes van Lorette (1914-1915) en de heuvelrug van Vimy (1917-1918). Deze begraafplaats werd na de oorlog aangelegd door de Franse overheid.  Het Verdrag van Versailles van 1919 verplichtte immers tot wederkerig onderhoud van oorlogsgraven. In 1922 stemde Frankrijk toe in een eervolle teraardebestelling van gevallen ‘ex-vijanden’ op Frans grondgebied. Midden op dit 8 hectare groot terrein staat een stenen monument met daarop de eerste woorden van het gedicht van de Duitse dichter Uhland: ‘Ich hatt einen Kameraden, Einen Bessern findst du nicht’. Sinds 1966 valt het onderhoud van de Duitse militaire begraafplaatsen volledig onder de verantwoordelijkheid van de Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge die tussen 1975 en 1983 de houten kruisen liet vervangen door gietijzeren kruisen, elk met de namen van vier soldaten. Joodse soldaten kregen een grafsteen.

Vimy, de plek van de Canadezen
In april 1917 behaalden de Canadezen de slag bij Vimy.  De prijs die zij hiervoor betaalden was enorm want 66.000 jonge Canadezen,  één tiende was van de toenmalige Canadese bevolking, lieten hier het leven.  Het landschap met de granaatputten laat vermoeden welke gewelddadige conflicten zich hier afspeelden. Als eerbetoon aan de gesneuvelde soldaten schonk Frankrijk dit landschap aan het Canadese volk. Bezoekers worden er rondgeleid door Canadese studenten die hiervoor  in 3 teams voor een periode van 4 maanden naar Vimy komen. Als herinnering aan dit bloedig treffen,  werd een gigantisch oorlogsmonument opgericht dat een ontwerp is van de Canadese architect en beeldhouwer Walter Seymour Allward.  Dit 6.000 ton wegend monument met de namen van 11.000 vermiste soldaten  bestaat uit twee witte zuilen van 27 meter hoog die symbool staan voor de vriendschap tussen Canada en Frankrijk en hun samenwerking in de strijd voor een gemeenschappelijk doel: vrede en vrijheid.

Notre Dame de Lorette
Na de slag van mei 1915 kiezen de Franse soldaten om hun gesneuvelde makkers te begraven op de hoogvlakte bij Ablain-Saint-Nazaire waar de kapel van Onze Lieve Vrouw van Loreto staat. Na de oorlog begint Frankrijk met de aanleg van deze enorme begraafplaats waar naast 20.000 individuele graven ook de stoffelijke resten bewaard worden van 22.000 onbekende soldaten, verdeeld over acht ossuaria. De bisschop van Arras liet er een basiliek in neo-Byzantijnse stijl bouwen naar het ontwerp van de architect Louis-Marie Cordonnier. Tegenover de basiliek torent de ossuariumlantaarn met een van de ossuaria. Het licht van de toren is op kilometers afstand te zien. Een erewacht van vrijwilligers ontvangt sinds 1920 de bezoekers en onderhoudt elke zondag de eeuwige vlam.

De Britse begraafplaats Cabaret Rouge in Souchez, ontleende zijn naam aan een gelijknamige bar die destijds in de buurt stond. Cabaret Rouge Cementery werd ontworpen door architect Frank Higginson en is een prachtige begraafplaats met als inkom een gedenktekenboog. De graven liggen in halve cirkels rond de Stone of Remembrance. De structuur is bewust gebaseerd op deze van het Parthenon om met geen enkele vorm van religie te kunnen associëren.

Typisch Brits
De Britse en Commonwealth begraafplaatsen verschillen van de Franse en Duitse begraafplaatsen door de beplanting met bloemen en kruiden.  Gertrude Jekyll ontwierp de beplantingsplannen van Britse oorlogsbegraafplaatsen en had als oorspronkelijke idee om een mooie en rustige omgeving te creëren voor de bezoekers.. Als uitgangspunt nam zij  de traditionele cottage tuinplanten en zij ontwierp een eenvoudig, maar emotioneel beplantingsplan, waarin zij de herinneringen aan Groot-Brittannië wilde laten doorleven. Naast rozen en vaste planten groeit er ook tijm naast de graven.

De Britse schrijver Rudyard Kipling was een fervent voorstander van de oorlog. Zozeer zelfs dat door zijn toedoen zijn zoon Jack commander-in-chief van het Britse leger werd. Jack werd gedood door een granaat in de slag bij Loos. Als reactie op de dood van zijn zoon werd Kipling een tegenstander van de oorlog. Voor de  Stones of Remembrance schreef hij gezegden zoals ‘Als iemand vraagt waarom we stierven, vertel dan dat onze vaders ons belogen’.  Hij stelde ook de uitdrukking ‘Known unto God’ op de graven van de niet-geïdentificeerde soldaten.

Info:

http://www.wegenvanherdenking-noordfrankrijk.com

http://www.opstapinnoord-frankrijk.com