Tot 25 januari loopt in het Palais Beaux-Arts in Lille een unieke tentoonstelling over de legendarische farao, Senoeseret III. Aan de hand van een 300-tal voorwerpen wordt een beeld opgehangen van de gouden tijd die Egypte kende onder de heerschappij van deze grote uitbreider en hervormer die Senoeseret was.

Farao Senoeseret (ca. 1872-1854 v.C.), is één van de minder bekende farao’s uit de Egyptische geschiedenis. Historici en archeologen zijn het er echter over eens dat Senoeseret III, de farao is die in het begin van het tweede millennium voor onze tijdrekening Egypte tot een oppermachtige staat heeft gemaakt. Hij hervormde het bestuur van Egypte en kwam tot een nieuwe sociale organisatie waarin hij ondanks zijn autoritair en onverbiddelijke karakter liet blijken dat hij ook mild en zorgzaam kon zijn voor zijn volk.

Unieke stukken
De tentoonstelling over Senoeseret III, is voor het Paleis voor Schone Kunsten van Rijsel de eerste grote tentoonstelling over Egypte. Voor de realisatie ervan werd samengewerkt met het Louvremuseum dat na het museum van Kaïro de grootste collecties Egyptische oudheden bezit.
De kracht van de tentoonstelling ligt in de confrontatie van spectaculaire objecten met
miniatuurvoorwerpen die samen een beeld oproepen van de vorst, het hof, maar ook van de burgermaatschappij, van de elite tot de boeren, met oog voor hun beroepen en hun dagelijkse leven. Dit volk van arbeiders, ambachtslieden, militairen en schrijvers heeft Senoeseret III laten uitgroeien tot een legende, die tot op de dag van vandaag voortleeft. Het is het verhaal van een man die door het nageslacht tot een halfgod werd gedoopt. De tentoonstelling is opgebouwd uit drie delen die de schijnwerpers richten op de belangrijkste kenmerken van de regering van Senoeseret III en de veranderingen die zich voordeden op historisch, politiek, sociaal, cultureel, artistiek, esthetisch, religieus en funerair gebied.
Als aanloop naar de tentoonstelling staat in het atrium van het museum hedendaags werk van Antony Gormley en Wolfgang Laib opgesteld. De titel ‘Reis naar het einde van het leven’ verwijst rechtstreeks naar het geloof van de Egyptenaren in een leven na de dood en naar de dialoog die zij in rites en kunstproducties onderhielden tussen de wereld van de levenden en de dodenwereld.

Propaganda
Het eerste deel stelt de farao, zijn hof en zijn onderdanen centraal. De spectaculaire standbeelden en de befaamde latei of bovendorpel van Medamoed zijn tekenend voor de iconografie van de koning. De farao wordt bewust afgebeeld met eigen, zelfs enigmatische trekken. Ook al heeft hij altijd het lichaam van een slanke jongeling, zijn gezicht oogt meestal als dat van een bejaarde man, met neerhangende oogleden, uitgesproken rimpels, ingevallen wangen, bovenmatig grote,uitstaande oren. Er zit duidelijk een propagandadoel achter: het uit te dragen beeld is dat van een waakzame, vastberaden vorst, die, zoals in toenmalige teksten wordt bevestigd, autoritair en onverbiddelijk was. Als blijk van hun trouw aan de vorst namen mannen uit de elite de fysieke kenmerken van Senoeseret III over.

Oorlogszuchtig
Het tweede deel van de tentoonstelling gaat over de militaire campagnes en diplomatieke contacten van Senoeseret III. De bezoeker wordt verwelkomd door een sfinx met de beeltenis van de monarch, wiens dwingende, strenge trekken het woeste, oorlogszuchtige karakter van de veroveringslustige farao weerspiegelen. De uitbreiding van het Egyptische rijk tot voorbij Aswan in Sudanees Nubië, is ongetwijfeld zijn mooiste succes. De mentaliteit van de vorst tegenover het Nubische volk is neergelegd in een stèle die op de Sudanese site Semna is teruggevonden. Om de vijand van Kerma te bestrijden en de bewegingen van de bevolking in het oog te houden,liet Senoeseret III in Nubië langs de Nijl een krans van militaire vestingen optrekken,waaronder het fort van Mirgissa. In de jaren 60 verrichtte de Université Lille 3 opgravingen op de site van Mirgissa, en dat leverde een uitzonderlijke verzameling voorwerpen uit het dagelijks leven, wapens en grafmeubilair op die zeer verhelderend zijn.

Goden en dodenverering
In het derde deel komen de geloofsovertuigingen en begrafenisrituelen ten tijde van
Senoeseret III aan bod. Blikvanger in dit deel van de tentoonstelling is een driedimensionale reconstructie van de kapel van het graf van Djehoetihotep, in de necropool van Deir el-Bersha. Deze multimediareconstructie is een spectaculair technologisch hoogstandje dat te danken is aan het competentiemecenaat van de firma Ingeo. De bezoeker heeft de indruk dat hij de tombe binnengaat en de schilderijen en veelkleurige basreliëfs,die befaamd zijn in de Egyptische kunstgeschiedenis, in het echt kan bewonderen.
De bezoeker kan hier ook het grafmeubilair, de beeldjes, magische poppetjes van aardewerk en juwelen bewonderen die door de Université Lille 3 in de begraafplaats van Mirgissa in Sudan gevonden werden. Zonder de waardevolle en doeltreffende medewerking van het team archeologen onder leiding van Prof. Harco Willems van de Leuvense universiteit (België) zou deze presentatie in het Rijselse Paleis voor Schone Kunsten niet mogelijk zijn geweest.

Epiloog
Aan het einde van de tentoonstelling wordt ingegaan op de postume naamsbekendheid van de legendarische farao Senoeseret. Aan de hand van een paar werken zien we dat Senoeseret tot in de moderne tijd tot het collectieve geheugen van onze westerse beschaving behoort.

Praktisch: ‘Legendarische Farao Senoeseret III’ in Palais Beaux-Arts, Place de la République, Lille is toegankelijk op maandag van 14 tot 18 uur; van woensdag tot vrijdag van 10 tot 18 uur; op zaterdag en zondag van 10 tot 19 uur. Toegangsprijs 8-10 euro. De tentoonstellingscatalogus telt 400 pagina’s en kost 39 euro.
Website tentoonstelling en online ticketing: htpp://pharaosesostris.pba-lille.fr