Het restauratieteam van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK, Brussel) heeft de overschildering weggehaald waarmee het Lam gedurende bijna vijf eeuwen bedekt was. Het resultaat toont niet enkel een ander Lam maar ook de omgeving van het Lam ziet er anders uit.

Oude overschilderingen
Iedereen kent het hoofdpersonage van het Lam Gods als een onbewogen en eerder neutrale figuur met een breed voorhoofd en grote oren. Na het weghalen van de vijf eeuwen oude verflagen krijgen we het origineel Lam te zien met een uitgesproken snuit en grote, frontale ogen waarmee het de toeschouwer intens betrekt bij het ultieme offertafereel.
Al in het midden van de zestiende eeuw werd het centrale middenpaneel met “De Aanbidding van het Mystieke Lam” overschilderd om kleine beschadigingen en enkele vroege, slordige restauraties te verdoezelen en het meesterwerk een fris uitzicht te geven. Naast het Lam werden toen ook de luchtpartij, de gebouwen en de heuvels in de achtergrond, de gewaadplooien en het altaarkleed met een nieuwe verflaag bedekt. Het multidisciplinaire onderzoek van het KIK, in samenwerking met onderzoekers van de universiteiten van Gent en Antwerpen, toonde aan dat in de 16^e eeuw in totaal zo’n 45% van het verfoppervlak van het centrale paneel overschilderd werd.  Bij een restauratie in 1951 werden de groene overschilderingen rondom het Lam weggehaald en kwamen de twee originele oren van het Lam terug te voorschijn, zodat het Lam sindsdien met vier oren afgebeeld stond. Ondanks die twee restauraties stelden onderzoekers vast dat slechts 3% van de originele schilderij van het middenpaneel verloren ging. Dit deel wordt tijdens de restauratie integraal blootgelegd.

Spectaculaire restauratie
Bij het wegnemen van de overschilderingen – een delicate ingreep uitgevoerd met chirurgische scalpels onder een stereomicroscoop – vonden de restaurateurs een luchtpartij met subtiele kleurschakeringen en streperige wolken. De originele gebouwen, tot voor kort bedekt met een grijzige laag, tonen opnieuw een veelheid aan kleuren en een opmerkelijk lichtspel. Van onder de summiere overschildering ter hoogte van de horizon komen zelfs nieuwe gebouwen aan het licht. De effen beschildering van de kledij maakt plaats voor lumineuze gewaden met complexe plooien opgebouwd uit fijne lichtaccenten en diepe schaduwen.
De restauratie wordt uitgevoerd in een beglaasd atelier in het Museum voor Schone Kunsten Gent (MSK), waar de bezoekers de behandeling live kunnen mee volgen. De restauratie van het paneel “De Aanbidding van het Mystieke Lam” en zijn zijpanelen moet rond zijn tegen het Van Eyckjaar 2020. Na het verwijderen van alle overschilderingen worden de schilderijen nog geretoucheerd en krijgen ze een nieuwe vernislaag. Eind 2016 keerden de gerestaureerde panelen en lijsten van de buitenluiken reeds terug naar de Sint- Baafskathedraal. Na het Van Eyckjaar wordt het bovenregister van het open altaarstuk onder handen genomen waarna één van Vlaanderens meest iconische toperfgoedstukken in volle glorie zal hersteld zijn.

Praktisch:
Bezoekers van het MSK die het paneel met “De Aanbidding van het Mystieke Lam”  willen bekijken, komen best tijdens het weekend. Op weekdagen werken de restaurateurs verder aan het verwijderen van de overschilderingen waarbij het paneel plat ligt en dus niet zichtbaar is.

Foto’s:© Lukasweb.be-Art in Flanders vzw, foto KIK-IRPA