Almere is de jongste en hipste stad van Nederland. Pas ontstaan in 1975 vind je er geen historische gebouwen. Met als opdracht om het nieuwe centrum futuristisch en toch gebruiksvriendelijk te maken, hebben bekende Nederlandse architecten en internationale architectenbureaus er opmerkelijke gebouwen neergezet die je kan ontdekken langs de architectuurwandeling.
Architectuurstad
Almere ligt in het zuidwesten van de provincie Flevoland. Deze twaalfde provincie van Nederland ontstond door het indammen van de Zuiderzee en diende om de groeiende bevolking van Amsterdam een woonplaats te bieden. De eerste aanzet voor de bouw van Almere werd gegeven in 1975 en het jaar daarop werden de eerste woningen opgeleverd. De stad werd in verschillende wijken ingedeeld en een commissie boog zich over de naamgeving van de straten. Zo is er de Filmwijk met straatnamen vernoemd naar acteurs en filmmakers zoals Charlie Chaplin, Fernandel, Louis de Funès,… Andere wijknamen zijn de Literatuurwijk, de Kruidenwijk, de Stripheldenbuurt, het Homeruskwartier,… De stad Almere organiseerde in de loop der jaren verschillende architectuurwedstrijden waardoor er opmerkelijke gebouwen opgetrokken werden. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Almere op de derde plaats staat van architectuursteden in Nederland en op de eerste plaats bij de European New Towns.
Stadswandeling
De architectuurwandeling langs de bijzondere gebouwen in Almere doe je best met een stadsgids die je reserveert bij VVV Almere aan de Diagonaal 199. Op een boogscheut van het VVV-kantoor staat de schouwburg De Kunstlinie. Dit architectonisch hoogstandje uit 2006 is een realisatie van het Japanse architectenbureau Sanaa. Het gebouw is een voornamelijk glazen constructie van één bouwlaag met een oppervlakte van 100 meter bij 100 die zich als een vlonder uitstrekt over het Weerwater. Het gebouw is gebaseerd op de Japanse architectuur waarbij alles zo dun, licht en transparant mogelijk is en er geen hiërarchie zit in de opbouw van een gebouw. De glazen wanden binnenin die doorschijnende ruimten scheppen, hebben vaak een brede spouw om het geluid te temperen.
Een ander opmerkelijk project is het Urban Entertainment 51 Centre aan de Koetsierbaan 2. Dit ontwerp van Alsop Architects uit 2004 is een combinatie van botsende stijlen. Het Leonardo Hotel, een vier verdiepingen tellend gebouw met 117 kamers, staat op kolommen en is bekleed met hardhout. Daarnaast staat een blob waarvan de rechterzijde ‘afgesneden’ is en door zijn gele kleur geassocieerd wordt met een aardappel in een bruine schil. Dit gebouw deed vroeger dienst als hotellobby maar is momenteel een brouwerij die zijn eigen bier brouwt en waar je in het café ook bourgondisch kan eten.
Eveneens gelegen aan de Koetsierbaan is ‘Side by Side’, ontworpen door Frits van Dongen van Architectenbureau de Architekten Cie. Deze twee grote woontorens van 70 meter hoog tellen 22 verdiepingen en 144 appartementen. Het verhaal wil dat de koffiejuffrouw tegen de maquettetafel stootte waardoor één maquette verschoof zodat beide torens niet naast maar haaks op elkaar staan. In de ondergrondse plint zijn extra faciliteiten voor de bewoners zoals een zwembad, sauna en fitness. Op de brievenbussen geen namen maar enkel huisnummers. Bezoekers tikken op een scherm het huisnummer in en kunnen zo de bewoner contacteren om het gebouw te betreden.
Even verderop aan de Koetsierbaan staat The Wave, een project uit 2004 van René van Zuuk Architekten B.V. Dit wooncomplex met 42 ruime koopflats springt in het oog door zijn geschubde gevels opgebouwd uit delen gecoat aluminium over houtskeletbouw. De woningen zijn verdeeld over 6 woonlagen en schuiven uit de gevel als open luciferdoosjes. Aan de waterkant is er een sterke uitbolling die als een golf een schaduw werpt op het gevelvlak. De grijsgroene tint van het gebouw sluit aan bij de kleuren die het water aanneemt bij het gemiddelde Nederlandse weer.
Het Schippersplein, een project van DS Landschapsarchitecten uit 2004, ligt in het hart van het Entertainment Centre. Het Schippersplein werd oorspronkelijk ingericht door DS Landschapsarchitecten met groepjes bomen op bolle eilanden en een kronkelende waterbaan. Met de komst van het Veiligheidsmuseum werd het plein In 2014 aangepast. Er kwam meer ruimte voor terrassen en veel meer groen en de waterbaan die in de winter als ijsbaan functioneerde, verdween.
Onze wandeling eindigt in de Citadel, een ontwerp van Christian de Portzamparc uit 2006. Het uitgangspunt voor dit ontwerp is de opvatting dat het hart van de nieuwe stad historische referenties nodig heeft zonder te vervallen in historisch gebouwen. De Portzamparc liet zich inspireren door het beeld van een middeleeuws stadskasteel. Twee kruisende straten verdelen het complex in vier kwadranten met winkels onderaan en woningen bovenaan. De winkelruimtes hebben vlakke glazen wanden en de woningen kregen een overkragende betonnen strook met een horizontaal reliëf die de verschillende aardlagen moeten voorstellen. Op de daken ligt een welvend gazon dat herinnert aan de begraasde Meenten (weiden in Almere). Aan de buitenrand van drie kwadranten plaatste hij rijtjeswoningen met platte daken, die qua diepte en hoogte verspringen en vanaf de straat een kartelend beeld geven dat doet denken aan burchtkantelen. In het vierde kwadrant is gelijkvloers een warenhuis gevestigd. Centraal staat een appartementsgebouw van zes lagen met één appartement per verdieping en een afzonderlijke lift naar elke woning. Deze ‘donjon’ vervolledigt de idee van een stadsburcht.
Groen hart
Almere telt momenteel 220.000 inwoners. Men verwacht dat de stad zal uitgroeien tot een inwonersaantal van 350.000. Investeerders en architecten kregen de opdracht om het nieuwe centrum futuristisch te maken, maar tevens gebruiksvriendelijk en goed bereikbaar met de auto. In het centrum van Almere zie je echter geen auto’s. Het architectenbureau OMA maakte hiervoor destijds een verrassend masterplan. De kern van dit plan was het idee van een ‘gebogen maaïveld’. Hierbij wordt een kunstmatige holle heuvel aangelegd die vanaf de kanten geleidelijk oploopt tot een hoogte van ongeveer zes meter. Bovenop de heuvel is een autovrij gebied met winkels en horeca en daarboven staan woningen met tuinen. Onder de heuvel liggen busbanen, fietspaden, parkeergarages en logistieke centra.
Ook voor de afvalophaling werd naar een oplossing gezocht. Gebaseerd op het ondergronds afvaltransportsysteem in Stockholm staan in het centrum van Almere afvalbakken voor huisvuil dat via een kilometerlang ondergronds buizenstelsel afgevoerd wordt. Een ingenieus project dat al veel buitenlandse belangstelling genoot.
